Διατροφή και Σωματική Δραστηριότητα από την Παιδική στην Τρίτη ηλικία: προκλήσεις και ευκαιρίες
«Η δίαιτα και η σωματική άσκηση αποτελούν σημαντικούς προσδιοριστικούς παράγοντες για την υγεία του ανθρώπου. Στο προσωπικό επίπεδο δεν είναι οι πιο σημαντικοί παράγοντες –καθώς ορισμένες λοιμώξεις, το κάπνισμα, η χρήση ναρκωτικών ουσιών και διάφορες άλλες πηγές κινδύνων συνδέονται πολύ εντονότερα με την αύξηση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας».
Τις επισημάνσεις έκανε η υφυπουργός Υγείας Ζέττα M. Μακρή, κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου «Διατροφή και Σωματική Δραστηριότητα από την Παιδική στην Τρίτη ηλικία: προκλήσεις και ευκαιρίες»,εξηγώντας πως:
«Εντούτοις, οι πηγές κινδύνων που αναφέρθηκαν είτε είναι παροδικές (π.χ. μολυσματικές επιδημίες) είτε αφορούν σε μικρές (π.χ. χρήση ναρκωτικών ουσιών) ή μειούμενες ομάδες του πληθυσμού (π.χ. κάπνισμα). Αντίθετα, η ποιοτικά υποβαθμισμένη ή η υπερβολική δίαιτα και η σωματική αδράνεια είναι διαδεδομένες και συνολικά προκαλούν υπερβολικά μεγάλη νοσηρότητα και θνησιμότητα, απειλούν την ποιότητα ζωής και έχουν κρίσιμες επιπτώσεις στη δημόσια υγεία και τις σχετικές κοινωνικοοικονομικές παραμέτρους.
Δικαιολογημένα, λοιπόν, η σωματική αδράνεια και η ποσοτικά ή/και ποιοτικά ακατάλληλη διατροφή αντιπροσωπεύουν στόχους προς βελτίωση για τους πολίτες των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Δεν πρόκειται για εύκολους στόχους. Η σύγχρονη αγχώδης ζωή και, σε πολλές περιπτώσεις, η ελλιπής υποδομή δεν ενθαρρύνουν το περπάτημα ή το χαλαρό τρέξιμο –τα απλούστερα αντίδοτα για την αδράνεια στον σύγχρονο τρόπο ζωής.
Και η δυσανάλογα υψηλή πρόσληψη ενέργειας (συγκριτικά με την κατανάλωσή της) καθώς και η συνεχής διαθεσιμότητα τροφών πλούσιων σε αλάτι – κορεσμένα λιπαρά – σάκχαρα βάζουν τους ανθρώπους στον πειρασμό να παρεκκλίνουν από την κατάλληλη δίαιτα. Η πρόκληση είναι να περιοριστούν αυτά τα φαινόμενα που είναι δυσμενή για την υγεία, χωρίς να παρεμποδίζεται η ελευθερία επιλογής των Ευρωπαίων πολιτών.
Η εκπαίδευση και το να καταστεί η υγιεινή επιλογή εύκολη και ευχάριστη μπορούν να αποτελούν την απάντηση. Οι επιτυχημένες, αν και σε μέτριο βαθμό, αντικαπνιστικές εκστρατείες μπορεί να αποτελούν ένα πρότυπο, ενώ η φορολόγηση, ένα ισχυρό αντικαπνιστικό όπλο, μπορεί να μην είναι η κατάλληλη επιλογή εδώ. Το κάπνισμα είναι καταστροφικό, ενώ καμία ιδιαίτερη τροφή και περίοδος αδράνειας υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν μπορούν να είναι τοξικές. Η αλλαγή των προτύπων διατροφής και τρόπου ζωής πρέπει να αποτελεί στόχο, και οι παρεμβάσεις πρέπει να γίνονται ήπια και με σεβασμό στις παραδόσεις και τις βαθειά ριζωμένες πεποιθήσεις των συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων.
Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι δεν υπάρχει κανείς επιστήμονας που υπερασπίζεται το κάπνισμα καλή τη πίστει, ενώ αντίθετα υπάρχουν πολλοί υπέρμαχοι διαφόρων τροφών/ ομάδων τροφών/ διαιτητικών προτύπων, που βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα με μεταβλητή και συχνά αδύναμη επιστημονική βάση.
Μπορεί κανείς να διαβλέψει κάποια βήματα σε μία μάλλον μακροχρόνια διαδικασία. Κατά πρώτον, απαιτείται σταθερή τεκμηρίωση. Υπάρχει συναίνεση στην επιστημονική βιβλιογραφία σχετικά με τα οφέλη της αυξημένης σωματικής άσκησης, αν και απαιτείται και η γνώμη ενός ιατρού που θα είναι εξοικειωμένος με την κατάσταση υγείας του υπό εξέταση προσώπου. Οι περισσότερες χώρες διαθέτουν επίσης διατροφικές οδηγίες που επιτρέπουν τον καθορισμό επιστημονικά υποστηριζόμενων στόχων για τη διατροφή.
Δεύτερον, τα σχολεία και το δίκτυο πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας θα μπορούσαν να κληθούν για να συμβάλουν στη διάδοση των στόχων που θα συμφωνηθούν.
Τρίτον, στα δημόσια έργα θα μπορούσε να εισαχθεί η βελτίωση της υποδομής για τη διευκόλυνση της σωματικής άσκησης. Τέταρτον, θα μπορούσε να ζητηθεί η στήριξη των μέσων ενημέρωσης και προσωπικοτήτων από τον αθλητισμό ή τις τέχνες σε μια εκστρατεία με απλούς και επιτεύξιμους στόχους. Πέμπτον, και προσοχή εδώ, θα μπορούσαν να εξεταστούν παρεμβάσεις στην αγορά προς όφελος των υγιεινότερων τροφών, κατά προτίμηση των τοπικών και φιλικών προς το περιβάλλον. Τέλος, θα πρέπει να εισαχθούν ή να ενεργοποιηθούν προγράμματα παρακολούθησης και αξιολόγησης, όπως είναι, για παράδειγμα, τα προγράμματα DAFNE και ANEMOS, τα οποία έχουν αναφερθεί ως «επιτυχημένες περιπτώσεις» από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που τα χρηματοδοτεί.
Σε ότι αφορά την πατρίδα μου, την Ελλάδα, βρισκόμαστε στη διαδικασία αναδιοργάνωσης της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας τόσο για τον πληθυσμό των πόλεων όσο και για τον πληθυσμό της υπαίθρου.
Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας θα αναλάβει επίσης την ευθύνη για την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια πρόληψη, που συνδέεται αναπόσπαστα με τον αγώνα κατά της παχυσαρκίας και υπέρ της καλύτερης διατροφής και της βελτιωμένης σωματικής άσκησης. Βρισκόμαστε επίσης σε πλεονεκτική θέση, επειδή οι διαιτητικές οδηγίες μας καταδεικνύουν την προσκόλληση στην παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή η οποία είναι γηγενής στην Ελλάδα και αναγνωρίζεται διεθνώς ως η σχεδόν βέλτιστη διατροφή για τους πληθυσμούς της Δύσης (στους οποίους έχει αξιολογηθεί επανειλημμένως), χωρίς –ίσως– το ποσό αλατιού που προστίθεται.
Υπάρχει «προστιθέμενη αξία» σε μία πανευρωπαϊκή προσπάθεια καταπολέμησης της παχυσαρκίας, βελτίωσης της διατροφής και αύξησης της σωματικής άσκησης;
Τα φαινόμενα αυτά έχουν τα χαρακτηριστικά της επιδημίας, ειδικά σε ότι αφορά την παχυσαρκία –και οι επιδημίες δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με αποσπασματικά, ως προς το χρόνο και το χώρο, μέτρα. Δεν υποστηρίζουμε παρόμοιες ενέργειες ή μέτρα σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση· αυτά πρέπει να προσαρμόζονται στις κατά τόπους συνθήκες. Όμως, υπάρχει ανάγκη για συμβατότητα αναφορικά με τους στόχους και την δέσμευση».
