Φυτικές στερόλες -στανόλες & μείωση της LDL – χοληστερόλης

Η διαδικασία της αθηροσκλήρωσης συσχετίζεται με τους παράγοντες κινδύνου, οι πιο σημαντικοί από τους οποίους είναι το κάπνισμα, η υψηλή πίεση, ο διαβήτης και η αυξημένη χοληστερίνη. Η χοληστερίνη είναι μία ουσία που σε μικρές ποσότητες είναι απαραίτητη για τη λειτουργία των κυττάρων, όταν όμως τα επίπεδά της αυξηθούν σημαντικά γίνεται επιβλαβής για τον οργανισμό, αφού κολλάει στα τοιχώματα των αγγείων και έτσι πυροδοτεί τη διαδικασία της αθηροσκλήρωσης. Η χοληστερίνη προσλαμβάνεται με τις τροφές ή συντίθεται στο συκώτι. Η κατανάλωση λιπαρών τροφών (προϊόντα κρέατος, πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα, αυγά) έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη απορρόφηση της χοληστερίνης των τροφών και την αύξηση της χοληστερίνης στο αίμα. Έτσι, έχει ιδιαίτερη σημασία η μείωση της απορρόφησης της χοληστερίνης από το έντερο.
Τα τελευταία έτη υπάρχει η δυνατότητα μείωσης της απορρόφησης της χοληστερίνης από το έντερο και κατ’ επέκταση η δυνατότητα μείωσης της χοληστερίνης του αίματος (7- 10%) με την κατανάλωση τροφίμων, που περιέχουν φυτικές στερόλες ή στανόλες, δηλαδή φυσικά συστατικά που προσομοιάζουν σε χημική  δομή με τη χοληστερίνη,  έχουν όμως, την ικανότητα να μειώνουν την απορρόφησή της από το έντερο. Συγκεκριμένα συνιστάται η πρόσληψη 2g φυτικών στερολών / στανολών καθημερινά.
Οι φυτικές στερόλες είναι φυσικά συστατικά , που βρίσκονται σε τρόφιμα της καθημερινής μας διατροφής, όπως σε φρούτα και λαχανικά, σε φυτικά έλαια, σε ξηρούς καρπούς και σε σπόρους, αλλά σε πολύ μικρές ποσότητες . Στα φυτά διατηρούν τη δομή και λειτουργία της κυτταρικής μεμβράνης, κατά τον ίδιο τρόπο με τη βιολογική λειτουργία της χοληστερίνης στις ανθρώπινες κυτταρικές μεμβράνες.
 Η βασική δράση τους , στην οποία οφείλεται και η χρησιμότητά τους είναι  η  παρεμπόδιση  της απορρόφησης  της χοληστερίνης  στον  οργανισμό από τα εντερικά τοιχώματα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα μείωση της LDL-χοληστερόλης του αίματος, χωρίς καμιά επίδραση στην HDL χοληστερόλη ή στα  τριγλυκερίδια. Πρόκειται για  ασφαλή ,  φυσικά συστατικά του διαιτολογίου μας , αλλά η περιεκτικότητα των καθημερινών τροφίμων σε στερόλες είναι μικρή.
 Η ασφάλειά τους καταδεικνύεται από έναν μεγάλο αριθμό επιστημονικών μελετών, στις οποίες περιλαμβάνονται ακόμη και μελέτες με υψηλή δοσολογία σε διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες, καθώς και μακροχρόνιες μελέτες. Όλες αυτές οι μελέτες εξέτασαν παραμέτρους κλειδιά για την ασφάλεια της λήψης των φυτικών στερολών/στανολών.
Επιπλέον , η ασφάλεια των φυτικών στερολών έχει επιβεβαιωθεί με ανασκόπηση των μελετών από πολλές επιστημονικές αρχές ανά τον κόσμο, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και η  Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια Τροφίμων (EFSA : European Food  Safety Authority)

Οι στανόλες είναι ουσίες που έχουν την ίδια δράση με αυτή των στερολών, όπως έχει καταδειχθεί από επιστημονικές έρευνες

ΠΡΟΣΟΧΗ
Παρόλο ότι οι φυτικές στερόλες/στανόλες  θεωρούνται ασφαλή συστατικά για τη μείωση της χοληστερίνης , τα τρόφιμα που είναι εμπλουτισμένα με φυτικές στερόλες/στανόλες, δε συστήνονται  σε παιδιά και σε έγκυες ή θηλάζουσες γυναίκες, γιατί αυτές οι ομάδες έχουν εξειδικευμένες διατροφικές ανάγκες  και φυσιολογικά η μείωση της χοληστερίνης δεν αποτελεί προτεραιότητα  γι’ αυτές
Σημείωση: σε παιδιά άνω των 2 ετών με οικογενή υπερχοληστερολαιμία ή παιδιά κάτω των 10 ετών (στα οποία  δεν επιτρέπεται η φαρμακευτική αγωγή) με υψηλά επίπεδα χοληστερόλης, οι οδηγίες της Αμερικανικής Παιδιατρικής Ακαδημίας  συστήνουν τη χρήση φυτικών στερολών/στανολών  όταν δεν επιτυγχάνεται επιθυμητή μείωση της χοληστερόλης μόνο με αλλαγές στη διατροφή.

ΠΗΓΕΣ

1.    World Health Organisation (WHO). Diet, nutrition and the prevention of chronic diseases. Report of a joint WHO/FAO Expert Consultation. WHO Technical Report Series 916. Geneva, 2003.
2.    Panagiotakos DB, Pitsavos C, Arvaniti F. Stefanadis C. Adherence to the Mediterranean food pattern predicts the prevalence of hypertension, hypercholesterolemia, diabetes and obesity, among healthy adults; the accuracy of the MedDietScore. Volume 44, Issue 4, April 2007, Pages 335–340
3.    International Atherosclerosis Society Executive Board, Harmonised Clinical Guidelines on Prevention of Atherosclerotic Vascular Disease. March 2003.
4.    National Cholesterol Education Program. Executive summary of the third report of the National Cholesterol Education Program (NCEP) expert panel on detection, evaluation and treatment of high blood cholesterol in adults (adult treatment panel III). JAMA 2001; 285: 2486-2497.
5.    Grundy SM, Cleeman JI, Merz CN, Brewer HB Jr, Clark LT, Hunninghake DB, Pasternak RC, Smith SC Jr, Stone NJ; for the Coordinating Committee of the National Cholesterol Education Program. Implication of recent clinical trials for the National Cholesterol Education Program Adult Treatment Panel III guidelines. Circulation 2004; 110: 227- 239.
6.    Tolonen H, Keil U, Ferrario M, Evans A. Prevalence, awareness and treatment of hypercholesterolaemia in 32 populations: results from the WHO MONICA Project. Int J Epidemiol 2005; 34(1): 181-192.
7.    Clarke R, Frost C, Collins R, Appleby P, Peto R. Dietary lipids and blood cholesterol: quantitative meta-analysis of metabolic ward studies. BMJ 1997; 314(7074): 112-117.
8.    Katan MB, Grundy SM, Jones P, Law M, Miettinen T, Paoletti R; Stresa Workshop Participants. Efficacy and safety of plant stanols and sterols in the management of blood cholesterol levels. Mayo Clin Proc 2003 Aug; 78(8): 965-978. Review.
9.    Mensink RP, Zock PL, Kester ADM, Katan B. Effects of dietary fatty acids and carbohydrates on the ratio of serum total to HDL-cholesterol and on serum lipids and apolipoproteins: a meta-analysis of 60 controlled trials. Am J Clin Nutr 2003;77: 1146- 55.
10.    Law M. Plant sterol and stanol margarines and health. BMJ 2000;320:861-864.
11.    Hendriks HF, Weststrate JA, Van Vliet T, Meijer GW. Spreads enriched with three different levels of vegetable oil sterols and the degree of cholesterol lowering in normocholesterolaemic and mildly hypercholesterolaemic subjects. Eur J Clin Nutr 1999;53:319-327.
12.    Trautwein EA, Duchateau GSMJE, Lin YG, Mel’nikov SM, Molhuizen HOF, Ntanios FY. Proposed mechanisms of cholesterol-lowering action of plant sterols. Eur J Lipid Sci Tech 2003; 105: 171-185.
13.    Tikkanen MJ, Hogstrom P, Tuomilehto J et al. Effect of a diet based on low-fat foods enriched with nonesterified plant sterols and mineral nutrients on serum cholesterol. Am J Cardiol 2001; 88:1157-1162.
14.    Andersson SW, Skinner J, Ellegard L, Welch AA, Bingham S, Mulligan A, Andersson H, Khaw KT. Intake of dietary plant sterols is inversely related to serum cholesterol concentration in men and women in the EPIC Norfolk population: a cross-sectional study. Eur J Clin Nutr 2004;58(10):1378-1385.
15.     Weihrauch JL, Gardner JM. Sterol content of foods of plant origin. J Am Diet Assoc 1978;73(1):39-47.
16.    Lea LJ and Hepburn PA. Safety evaluation of phytosterol-esters. Part 9:Results of a European post-launch monitoring programme. Food Chem Toxicol 2006;44(18):1213- 1222.
17.    Amundsen Å &, Ntanios F, Put N V.d, Ose L. Long-term compliance and changes in plasma lipids, plant sterols and carotenoids in children and parents with FH consuming plant sterol ester-enriched spread. Eur J Clin Nutr 2004; 58(12): 1612-1620.
18.    Expert Panel on Integrated Guidelines for Cardiovascular Health and Risk Reduction in Children and Adolescents: Summary Report . Pediatrics Vol. 128 No. Supplement 5 December 1, 2011
pp. S213 -S256
19.    Sialvera TE et al., Phytosterols supplementation decreases plasma small and dense LDL levels in metabolic syndrome patients on a westernized type diet. Nutr Metab Cardiovasc Dis 2011; doi:10.1016/j.numecd.2010.12.004.
20.    S. Vorre, E. Klinaki, E. Tsouvalas, A. Drakatos, A Marmarinos, A Garoufi. Effectiveness of dietary plant sterols on lowering LDL-cholesterol in children and adolescents. Acta Pædiatrica 2010, 99 (Suppl. 462), pp. 40–46