Γλυκοεξάρτηση: Ο πιο «γλυκός» εθισμός

Από την ειδική ψυχολόγο Α. Χατζηδημητρίου*

Για ποιο λόγο είναι το επίπεδο σακχάρου του αίματος τόσο σημαντικό;
Η Γλυκόζη – η απλούστερη μορφή ζάχαρης- είναι η βασική πηγή ενέργειας του σώματος. Χρειαζόμαστε τόση στο αίμα μας ώστε να παρέχεται ενέργεια για όλα τα κύτταρα – συμπεριλαμβανομένων και του εγκεφάλου – προκειμένου να λειτουργεί φυσιολογικά. Παρ’ όλα αυτά, ενώ η γλυκόζη είναι απαραίτητη πηγή ενέργειας, μπορεί επίσης να είναι εξαιρετικά τοξική και να προκαλέσει καταστροφή σε αρτηρίες, νεφρά, όραση και νεύρα. Γι αυτό το λόγο το σώμα πρέπει να αποβάλλει την υπερβολική γλυκόζη από το αίμα όσο πιο σύντομα γίνεται.
Η ισορροπία του επιπέδου της γλυκόζης είναι σημαντική για την φυσική αλλά και την νοητική μας υγεία.
Οι βασικότεροι τρόποι είναι :

• Δίνοντας αρκετή ενέργεια στα κύτταρά μας για να λειτουργούν φυσιολογικά χωρίς όμως να υπάρχει υπερβολική ώστε να δημιουργεί προβλήματα.
• Διατηρώντας την πνευματική μας ικανότητα, όπως συγκέντρωση, να σκεφτόμαστε, να έχουμε την ικανότητα να αντιμετωπίζουμε το άγχος και την συναισθηματική πίεση.

Πως ελέγχει το σώμα τα επίπεδα σακχάρου σε φυσιολογικά επίπεδα;
Τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες (ζάχαρη και άμυλο) διασπώνται με την χώνεψη και δημιουργούν την γλυκόζη η οποία ελευθερώνεται στο αίμα για να παρέχει καύσιμο στον οργανισμό μας για να μπορεί να λειτουργεί σε όλες τις δραστηριότητες του μέσα στην μέρα.
Καθώς τα επίπεδα σακχάρου αυξάνονται, το πάγκρεας παράγει μια ορμόνη που λέγεται ινσουλίνη η οποία απομακρύνει την γλυκόζη από το αίμα και της επιτρέπει να εισχωρήσει στα κύτταρα. Αυτή η πράξη επαναφέρει τα επίπεδα σακχάρου του αίματος στο φυσιολογικό.

Πως δημιουργείται η Γλυκοεξάρτηση;
Τροφές πλούσιες σε ζάχαρη (π.χ. σοκολάτα, μπισκότα, γλυκά) ή επεξεργασμένοι υδατάνθρακες (π.χ. λευκό ρύζι, ζυμαρικά και ψωμί) χωνεύονται πολύ γρήγορα και παράγεται μεγάλη ποσότητα γλυκόζης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, την άνοδο του επιπέδου του σακχάρου στο αίμα ενώ παράλληλα το πάγκρεας εκκρίνει ινσουλίνη για να απομακρύνει τη γλυκόζη από το αίμα.
Η ραγδαία αύξηση του επιπέδου σακχάρου του αίματος μπορεί να προκαλέσει υπερβολική έκκριση ινσουλίνης. Τότε με τη σειρά τους τα επίπεδα σακχάρου πέφτουν πολύ γρήγορα μέχρι που καταλήγουν να είναι υπερβολικά χαμηλά.
Το χαμηλό επίπεδο σακχάρου μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά συμπτωμάτων. Και εφόσον τα συμπτώματα δεν είναι ευχάριστα, συχνά ψάχνουμε κάτι για να μας ανεβάσει και να αυξηθεί το σάκχαρο στο αίμα επίσης γρήγορα, π.χ. πολύ σοκολάτα, μπισκότα, τούρτες, αναψυκτικά. Η ευχαρίστηση, η τόνωση που νιώθει το σώμα μας γρήγορα θα εξατμιστεί μ’ αποτέλεσμα να την αναζητήσουμε γρήγορα πάλι με κάποιο άλλο γλυκό. Δεν είναι διόλου τυχαίο λοιπόν το γεγονός ότι πολύς κόσμος ξεσπάει στα γλυκά όταν βιώνει έντονες καταστάσεις, καθώς αυτά του δημιουργούν άμεση εφορία και ψυχική ανάταση. Όμως, η τακτική, καθημερινή χρήση γλυκών μπορεί να οδηγήσει σε εξάρτηση. Τροφές όπως οι ραφιναρισμένοι υδατάνθρακες και τα γλυκά ονομάζονται «εξαρτησιογόνες» τροφές και αυτό που συμβαίνει στη πραγματικότητα είναι το εξής: όταν σε κάθε δύσκολο συναίσθημα υποκύπτουμε στην υπερφαγία σα μέσο ώστε να νοιώσουμε καλύτερα, ο οργανισμός σταματάει να παράγει από μόνος του τις φυσικές χαλαρωτικές του ουσίες και σαν βραχυπρόθεσμο αποτέλεσμα διακόπτει πλήρως αυτή του τη λειτουργία.
Το αλκοόλ μοιάζει χημικά πολύ με τη ζάχαρη αλλά το τσάι, ο καφές, τα αναψυκτικά και τα τσιγάρα επίσης αυξάνουν τα επίπεδα σακχάρου ταχύτατα καθώς περιέχουν χημικές ουσίες όπως η καφεΐνη και η νικοτίνη τα οποία λειτουργούν σαν διεγερτικά στο επινεφρίδιο (αδένα).
Το άγχος και ο αγχωτικός τρόπος ζωής επίσης παίζουν ρόλο στην ισορροπία του σακχάρου. Το άγχος προκαλεί τον επινεφρίδιο αδένα να παράγει ορμόνες οι οποίες στον εγκέφαλο και στους μυς ενέργεια να αντιμετωπίσουν μια έκτακτη ανάγκη. Παρ’ όλα αυτά, αν αυτή η ενέργεια δεν χρησιμοποιηθεί, τα επίπεδα σακχάρου παραμένουν υψηλά προκαλώντας την έκκριση ακόμα περισσότερης ινσουλίνης.
Η ζάχαρη, τα διεγερτικά και το άγχος μπορούν να κάνουν τα επίπεδα σακχάρου να ανεβοκατεβαίνουν σαν ασανσέρ δημιουργώντας μας συνεχώς την ανάγκη για γλυκό.

Τα συμπτώματα της Γλυκοεξάρτησης – Μη φυσιολογικά επίπεδα γλυκόζης

• Κυμαινόμενα επίπεδα ενέργειας και κόπωσης καθώς δεν υπάρχει αρκετή ενέργεια για να τροφοδοτήσει τα κύτταρα του οργανισμού
• Κάμψη της ενέργειας το απόγευμα
• Μειωμένη ενέργεια το πρωί καθώς τα επίπεδα σακχάρου πέφτουν το βράδυ
• Πνευματικά συμπτώματα όπως έλλειψη συγκέντρωσης, κυκλοθυμία, κατάθλιψη, ταραχή, μειωμένη μνήμη και ευερεθιστότητα επειδή ο εγκέφαλος χρειάζεται γλυκόζη προκειμένου να λειτουργήσει σωστά
• Λιγούρα για φαγητό, ιδιαίτερα στις γυναίκες πριν την έμμηνο ρήση καθώς οι ορμόνες επίσης επηρεάζουν το επίπεδο σακχάρου
• Υπνηλία και η ανάγκη ύπνου κατά τη διάρκεια της ημέρας, ή για περισσότερο από οκτώ ώρες το βράδυ
• Εθισμός σε γλυκές τροφές για να ανεβάσουν το σάκχαρο
• Η ανάγκη για κάτι «να σε ξεκουνήσει» το πρωί, π.χ. τσάι, καφές, ζάχαρη
• Αμνησία, πονοκέφαλος, κρύα χέρια και υπερβολική δίψα είναι αποτέλεσμα στις μεταβολές του επιπέδου του σακχάρου
• Αύξηση του βάρους εξ’ αιτίας της αποθήκευσης της ζάχαρης σαν λίπος

Αντιμετώπιση της Γλυκοεξάρτησης-Επαναφέροντας την γλυκόζη στα φυσιολογικά επίπεδα

• Μειώστε ή κόψτε τα διεγερτικά όπως (π.χ. το τσάι, ο καφές, τα τσιγάρα) και τους επεξεργασμένους υδατάνθρακες (ζάχαρη, άσπρο αλεύρι, σοκολάτα, μπισκότα, κτλ.)
• Αντί για αυτά καταναλώνετε προϊόντα ολικής αλέσεως, χαμηλής απορρόφησης υδατανθράκων (βρώμη, κεχρί, καφέ ρύζι μπασμάτι, καρπούς).
• Τρώτε φρούτα όπως μήλα και αχλάδια με μερικά αμύγδαλα σαν ένα πολύ γευστικό σνάκ.
• Τρώτε μικρά και συχνά γεύματα με μερική πρωτεΐνη, (ψάρι, σόγια, καρπούς, τυρί κότατζ, γιαούρτι) για να διατηρήσετε την ενέργειά σας αλλά και το επίπεδο σακχάρου σε φυσιολογικά επίπεδα
• Πάντα τρώτε πρωινό και συμπεριλάβετε πρωτεΐνη
• Καταναλώνετε αποξηραμένα φρούτα και χυμούς όσο γίνεται λιγότερο. Η ζάχαρη που προέρχεται από τα φρέσκα φρούτα δρα σαν την επεξεργασμένη
• Μειώστε και κόψτε τελείως το αλκοόλ. Προσπαθήστε να καταναλώνεται όχι περισσότερα από τρία ποτά την εβδομάδα
• Αποφύγετε τον καφέ ακόμα και αυτόν χωρίς καφεΐνη ο οποίος περιέχει και άλλα διεγερτικά εκτός από την καφεΐνη. Αντικαταστήστε το τσάι και τον καφέ με αφεψήματα από βότανα, τσάι του βουνού και υποκατάστατα του καφέ
• Ακολουθείστε ένα πρόγραμμα τακτικής άσκησης – περπάτημα, κολύμπι, ποδήλατο. Η άσκηση και το φυσιολογικό βάρος βοηθούν στην σωστή χρήση της ινσουλίνης
• Κάντε τα πάντα για να ελέγχετε και να αποφεύγετε το άγχος

*Άννα Χατζηδημητρίου, BA, MSc, CPsychol, D.CBT
Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, Μετεκπαιδευμένη στην Ψυχολογία Υγείας, www.medical-psychology.gr