H διατροφή παίζει ρόλο και στην πνευματική ανάπτυξη των παιδιών;

 

Η σωστή ανάπτυξη του παιδιού αποτελεί το κύριο μέλημα κάθε γονέα. Από την πρώτη ημέρα της γέννησης του παιδιού, παρακολουθούμε το ύψος το βάρος, αλλά και τις αντιδράσεις του σε διάφορα ερεθίσματα. Σημειώνουμε πόσες λέξεις λέει, πως δείχνει αν κάτι του αρέσει ή όχι και αργότερα εάν μπορεί να συγκεντρωθεί στο σχολείο, αν κάνει εύκολα παρέες, ποια είναι η συμπεριφορά του απέναντι στα άλλα παιδιά. Παράλληλα ενημερωνόμαστε για την τα ενδιαφέροντα του, για την προσοχή στο μάθημα, για την ικανότητά του να συγκεντρωθεί. Όλα τα παραπάνω είναι ικανότητες που έχουν να κάνουν τόσο με την σωματική, όσο και με την πνευματική του ανάπτυξη. Διαβάστε παρακάτω πώς η ισορροπημένη διατροφή και ποιά συστατικά συνεισφέρουν ιδιαίτερα στο «χτίσιμο» του εγκεφάλου….
Λέγοντας πνευματική ανάπτυξη εννοούμε την ανάπτυξη όλων των πνευματικών ικανοτήτων στις οποίες συμπεριλαμβάνονται η ικανότητα μάθησης, κατανόησης , μνήμης και συγκέντρωσης.
Η ανάπτυξη του εγκεφάλου ξεκινάει πριν τη γέννηση. Είναι πολύ πιο έντονη στα δύο πρώτα χρόνια τη ζωής μας και τελικά ο εγκέφαλος αποκτά το πλήρες μέγεθος πριν από την ηλικία των πέντε χρόνων. Η ωρίμανση του εγκεφάλου συνεχίζεται κατά την διάρκεια όλης της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας. Κατά την διάρκεια της εφηβείας συνεχίζουν να δημιουργούνται νέοι σύνδεσμοι στον εγκέφαλο, που έχουν σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη νέων ικανοτήτων.
Η ισορροπημένη διατροφή είναι ιδιαίτερα σημαντική για το «χτίσιμο» του εγκεφάλου, δεδομένου ότι συμβάλλει στην δημιουργία των συνάψεων στα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου και τους συντηρεί για όλη την διάρκεια της ζωής μας. Είναι λοιπόν εμφανές ότι συνεισφέρει στην πνευματική ανάπτυξη.
Ορισμένα θρεπτικά συστατικά αποτελούν δομικά στοιχεία των εγκεφαλικών κυττάρων και των συνδέσμων μεταξύ των κυττάρων. Άλλα θρεπτικά συστατικά παίζουν σημαντικό ρόλο στην μεταφορά των πληροφοριών μεταξύ των κυττάρων. Για παράδειγμα βοηθούν στην παραγωγή των νευροδιαβιβαστών, που είναι «οι μεταφορείς» που φεύγουν από τα εγκεφαλικά κύτταρα για να μεταδώσουν τις πληροφορίες (τα μηνύματα) στο υπόλοιπο σώμα.
Άλλοι παράγοντες, που παίζουν ρόλο στην πνευματική ανάπτυξη -πέρα από την σωστή διατροφή είναι το περιβάλλον, η κοινωνική υποστήριξη και η εκπαίδευση ( πχ το σχολείο, η οικογενειακή φροντίδα)
Στα θρεπτικά συστατικά που παίζουν σημαντικό ρόλο στην πνευματική ανάπτυξη περιλαμβάνονται τα ω-3 λιπαρά οξέα ALA, EPA, DHA και οι Βιταμίνες Β.
Το DHA είναι ένα δομικό στοιχείο του εγκεφάλου. Περίπου το 60% του βάρους της στερεής ύλης του εγκεφάλου αποτελείται από λιπαρά και ένα σημαντικό τμήμα αυτών είναι το ω – 3 λιπαρό οξύ :DHA.
Τα δύο ω-3 λιπαρά, που αναφέρθηκαν, δηλαδή το ΕPA και το DHA μπορούν να σχηματισθούν από το α-λινολενικό (ALA), που είναι ένα απαραίτητο ω-3 λιπαρό οξύ. Παρόλα αυτά ο σχηματισμός τους στον οργανισμό είναι σχετικά ανεπαρκής και γι αυτόν ακριβώς τον λόγο θεωρείται σημαντική η πρόσληψη των σωστών ποσοτήτων EPA & DHA από την διατροφή.

Οι Βιταμίνες Β1, Β6, Β12 και το φολικό οξύ, παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην πνευματική ανάπτυξη, επειδή είναι απαραίτητοι συμπαράγοντες για την δημιουργία των νευροδιαβιβαστών. Επιπλέον επηρεάζουν την πνευματική ανάπτυξη μέσω του ρόλου τους σε ότι αφορά στην παροχή ενέργειας στον εγκέφαλο.
Αλλά θρεπτικά συστατικά, που παίζουν σπουδαίο ρόλο στην πνευματική ανάπτυξη είναι ο σίδηρος, το ιώδιο, ο ψευδάργυρος και οι πρωτεΐνες.
Η διαιτητική πρόσληψη ειδικά των ALA, EPA & DHA και του φολικού οξέος είναι συχνά χαμηλότερη από την συνιστώμενη.

Πηγές πλούσιες σε ALA είναι το λινέλαιο, το κραμβέλαιο, το σογιέλαιο. Τα λιπαρά ψάρια είναι μια σημαντική πηγή EPA & DHA. Τα EPA & DHA βρίσκονται επίσης και στο μητρικό γάλα.
Μελέτη που έγινε σε διάφορες χώρες της Ευρώπης δείχνει ότι η μέση πρόσληψη του α-λινολενικού (ALA) είναι χαμηλότερη από την συνιστώμενη. Επί πλέον η σύσταση να τρώμε λιπαρά ψάρια μία ή δύο φορές την εβδομάδα δεν ακολουθείται από πολλά άτομα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται και παιδιά.
Έχει επίσης βρεθεί, ότι η μέση πρόσληψη φολικού οξέος από τα παιδιά είναι χαμηλότερη από την συνιστώμενη (π.χ. στην Ισπανία, Ολλανδία και Γερμανία).
 
Βιβλιογραφικές Πηγές:
1.Hulshof KFAM et al. Intake of fatty acids in Western Europe with emphasis on trans fatty acids: The TRANSFAIR study. European Journal of Clinical Nutrition 1999; 53:143-157.
2.McCann JC et al. Is docosahexaenoic acid, an n-3 long-chain polyunsaturated fatty acid, required for development of normal brain function? An overview of evidence from cognitive and behavioral tests in humans and animals. Am J Clin Nutr 2005;82:281-295
3.Wainwright PE. Dietary essential fatty acids and brain function: a developmental perspective on mechanisms. Proceedings of the nutrition society 2002;61:1345-56
4.Garrow JS et al. Human Nutrition and Dietetics. 10 ed. 2000.
5.Richardson AJ et al. The Oxford-Durham study: A randomized, controlled trial of dietary supplementation with fatty acids in children with developmental coordination disorder. Pediatrics 2005;115:1360-1366.
6.Smuts CM et al. The effect of omega-3 rich spread on the cognitive function of learners 6-9 years from a low socio-economic community. 2004. Unpublished data.
7.Bryan J et al. Nutrients for cognitive development in school-aged children. Nutrition Reviews 2004;62:295-306.

Ξενάκη Δήμητρα, PhD in Molecular & Structural Chemistry of Foods
Στεργίου Μαργαρίτα, Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, M.Sc.