Σαλέπι

To σαλέπι αναφέρεται τόσο στο αλεύρι που λαμβάνεται από τους ξηρούς κονδύλους πολλών ειδών της οικογένειας των ορχεοειδών, όσο και στο σιρόπι που παρασκευάζεται από την κονιοποίηση αυτών των κονδύλων. Η επίσημη ονομασία του φυτού είναι Orchis mascula.  
Καλλιεργείται και χρησιμοποιείται σε όλη την ανατολική μεσόγειο και σε αραβικές χώρες.
Σε άλλες ανατολικές χώρες το σαλέπι λαμβάνεται και από άλλα είδη φυτών των γενών Cynorchis, ενώ στην Ωκεανία χρησιμοποιούνται σαν σαλέπι τα κονδυλώδη ριζώματα του φυτού Τάκκα η Πτεροσχιδής (Tacca pinatifida).
Υπάρχει επίσης και το σαλέπι θαλάσσης. Πρόκειται για ένα είδος φυκιών της Ισλανδίας, ένα βότανο, που φαίνεται πως είναι ωφέλιμο για τους πνεύμονες, για τα βρογχικά και για περιπτώσεις άσθματος. Απαιτείται όμως προσοχή από τα άτομα που έχουν παθήσεις του θυρεοειδή.

Περιγραφή του φυτού
Ως φυτό είναι ποώδες και πολυετές, πράσινο στη βάση και μωβ στην κορυφή. Το ριζικό σύστημα αποτελείται από δύο στρόγγυλους ή ελλειψοειδείς κονδύλους. Τα φύλλα τους ομαδοποιούνται στη βάση του βλαστού και είναι επιμήκη και λογχοειδή σε ανοιχτό πράσινο, μερικές φορές με καφέ-μωβ στίγματα. Ανθίζει από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο. Σε ορισμένες περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας ονομάζεται μονοκκλήσι (μόνο για την εκκλησία) γιατί στολίζει περιμετρικά τις μαλάθες (πανέρια) των διαφόρων γλυκισμάτων που προσφέρονται την πεντηκοστή στη μνήμη των νεκρών. Στην Ελλάδα απαντάται κυρίως στη Ροδόπη και στο Βέρνο σε φυσικούς λειμώνες ως υδροχαρές φυτό.

Χρήσεις και επίδραση στην υγεία*
Το σαλέπι περιέχει αραβικό κόμμι, τραγανθικό κόμμι και άμυλο (το άμυλο του σαλεπιού είναι πολυσακχαρίτες, που καλούνται γλυκομαννάνες). Περιέχει επίσης  πολύτιμα μέταλλα, όπως  φώσφορο και ασβέστιο.
Οι κόνδυλοι του φυτού «σαλέπι», αρχικά βρέχονται με ζεματιστό νερό για να απομακρυνθεί το αιθέριο έλαιο που περιέχουν και το οποίο αν παραμείνει, προσδίδει στο σαλέπι γεύση πικρή και δυσάρεστη. Στη συνέχεια αποξηραίνονται και αλέθονται. Παρασκευάζεται αφέψημα της σκόνης, η οποία, όταν διαλύεται στο νερό, δημιουργεί ένα υγρό ρόφημα,  πηκτό και βλεννώδες. Σ’ αυτό μπορεί να προστεθεί ως γλυκαντική ουσία ζάχαρη ή μέλι και να αρωματιστεί με κανέλλα ή πιπερόριζα, που είναι και αυτή σκόνη από τη ρίζα του φαρμακευτικού φυτού Ζιγγίβερ (Zingiber officinale).
Χρησιμοποιείται κυρίως στην Ανατολή αλλά και στην Ελλάδα ως χειμωνιάτικο θερμαντικό, μαλακτικό και θρεπτικό ρόφημα. Στις ορχιδέες αυτές και στις θεραπευτικές ιδιότητές τους αναφέρεται και ο Ιπποκράτης, ο Ασκληπιός, ο Θεόφραστος, αλλά και ο Γαληνός.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι, το σαλέπι, λόγω της κολλώδους φύσης του, έχει επουλωτική δράση  στα τοιχώματα του πεπτικού και σε έλκη του στομάχου και του εντέρου.
Μπορεί επίσης να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των εποχιακών ιώσεων και να δράσει καταπραϋντικά, βοηθώντας μας να αντιμετωπίσουμε κάποια συμπτώματα (π.χ. βήχας, ερεθισμένος λαιμός κλπ). Επιπλέον λειτουργεί ως θερμαντικό (κυρίως λόγω των μπαχαρικών που περιέχει).
Το σαλέπι αναφέρεται επίσης ότι έχει και τονωτικές και αφροδισιακές ιδιότητες, οι οποίες φαίνεται να γίνονται πιο έντονες με την προσθήκη διαφόρων άλλων μπαχαρικών και μυρωδικών όπως είναι η κανέλα, το γαρύφαλλο ή η πιπερόριζα (τζίντζερ).  

Λαϊκές παραδόσεις
Στην Ελλάδα φύεται στην οροσειρά της Πίνδου και στην λαϊκή παράδοση το φυτό αυτό ονομάζεται σερνικοβότανο, γιατί πίστευαν πως αν ο μέλλων πατέρας έτρωγε μεγάλους βολβούς σαλεπιού θα γεννιόνταν αρσενικό παιδί. Σύμφωνα με την μυθολογία ο Όρχις ήταν γιος μιας νύμφης και ενός σατύρου και καταδικάστηκε να γίνει φυτό γιατί είχε βιάσει μια ιέρεια κατά τη διάρκεια των βακχικών μυστηρίων.

Μέση Διατροφική Ανάλυση ανά 100g

Ενέργεια	101kcal
Λιπαρά	3,2g
Υδατάνθρακες	14,5g
Πρωτεΐνες	3,7g

Πηγή: www.nutritionrank.com

Πληροφορίες για τα συστατικά
αραβικό κόμμι: To αραβικό κόμμι, γνωστό και ως κόμμι ακακίας, chaar Gund, char goond ή Meska, είναι ένα φυσικό κόμμι το οποίο λαμβάνεται από τον πηκτό χυμό των δύο ειδών του δέντρου της ακακίας [ Senegalia (Acacia) και Vachellia (Acacia). Το κόμμι συλλέγεται από άγρια δέντρα , από τη Σενεγάλη έως τη Σομαλία, παρόλο που ιστορικά έχει καλλιεργηθεί στην Αραβία και τη Δυτική Ασία.Το αραβικό κόμμι  είναι ένα σύμπλοκο μίγμα γλυκοπρωτεϊνών και πολυσακχαριτών.
Ιστορικά, θεωρείται  η πηγή των σακχάρων αραβινόζη και ριβόζη. Και τα δύο αυτά σάκχαρα ανακαλύφθηκαν και απομονώθηκαν για πρώτη φορά από αυτό το κόμμι.
τραγανθικό κόμμι: Το Τραγανθικό κόμμι είναι ένα φυσικό κόμμι που λαμβάνεται από τον αποξηραμένο χυμό  διαφόρων φυτικών ειδών της Μέσης Ανατολής.

*Σημείωση: Το άρθρο είναι μόνον ενημερωτικό. Δεν παρέχει συστάσεις κατανάλωσης ή άλλης χρήσης. Για οποιαδήποτε χρήση απαιτούνται εξατομικευμένες συμβουλές, που πρέπει να ζητήσετε από τον γιατρό και από τον διαιτολόγο σας. Οι πληροφορίες για τη σχέση της διατροφής με ευεργετικά αποτελέσματα στην υγεία που αναφέρονται προέρχονται από ερευνητικά επιστημονικά δεδομένα. Δεν αποτελούν εγκεκριμένους ισχυρισμούς υγείας. Για σχετική πληροφόρηση ενημερωθείτε από τη σχετική ενότητα του Foodbites για τους ισχυρισμούς διατροφής & υγείας που διατυπώνονται στα τρόφιμα