Τι είναι η νευρική ανορεξία;
από την Α. Χατζηδημητρίου*
Η Νευρική Ανορεξία ( ΝΑ) ή Ανορεξία είναι μια διατροφική διαταραχή η οποία χαρακτηρίζεται και ως ψυχολογική διαταραχή. Το άτομο με ανορεξία συνήθως ξεκινάει δίαιτα για να χάσει βάρος. Έπειτα, το χάσιμο βάρους εξελίσσεται σε κυριότητα και έλεγχο.
Ο αρχικός στόχος του ατόμου να χάσει βάρος, είναι δευτερεύον, καθώς ενδιαφέρεται περισσότερο για τον έλεγχο και / ή τους φόβους που σχετίζονται με το σώμα του. Συχνά το άτομο που πάσχει από νευρική ανορεξία, υιοθετεί νέες συμπεριφορές όπως, εξαντλητική άσκηση, ή την κατανάλωση διαιτητικών χαπιών, διουρητικών, καθαρτικών και/ή κλυσμάτων έτσι ώστε να χάσει βάρος. Με αυτούς τους τρόπους, το άτομο, φτάνει σε σημείο εξαντλητικής πείνας και έτσι νιώθει ότι έχει τον έλεγχο του σώματος του. Αυτός ο κύκλος, γίνεται ιδεοληψία στο άτομο και δεν διαφέρει από οποιοδήποτε άλλο τύπο εθισμού.
Ποιους αφορά;
Το 95% των ατόμων που προσβάλλονται από ΝΑ είναι γυναίκες, αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν προσβάλλονται και οι άνδρες. Ενώ η ΝΑ συνήθως εμφανίζεται στην εφηβεία, έχει επίσης παρατηρηθεί σε παιδιά και ενήλικες. Επίσης, είναι πιο συχνή η εμφάνιση της ΝΑ σε άτομα για τα οποία το αδύνατο σώμα είναι περισσότερο επιθυμητό και είναι αυτά των οποίων το σώμα τους συνδέεται με την δουλειά τους, όπως οι αθλητές, τα μοντέλα, οι χορευτές και οι ηθοποιοί.
Τι προκαλεί την ΝΑ;
Προς το παρόν, δεν έχει βρεθεί κάποια συγκεκριμένη αιτία που προκαλεί την ΝΑ. Παρόλα αυτά, η έρευνα μεταξύ του ιατρικού και ψυχολογικού τομέα, συνεχίζεται και συνεχώς προβάλλονται πιθανά αίτια, όπως αναφέρονται:
Έτσι, βιολογικοί παράγοντες, όπως η κληρονομικότητα, καθώς και το επίπεδο κάποιων ορμονών στον εγκέφαλο ( υποθάλαμο), όπως της κορτιζόλης, φαίνεται πως παρατηρείται σε άτομα με διατροφικές διαταραχές ιδιαίτερα στην Νευρική Ανορεξία. Άλλοι παράγοντες που συντελούν στην ανάπτυξη της νόσου, είναι τα κοινωνικά πρότυπα, που κυρίως εισβάλλουν από τα ΜΜΕ, προβάλλοντας το αδύνατο σώμα ως το επιτυχημένο, ευτυχισμένο και υγιές. Τέλος, η προσωπικότητα του ατόμου καθώς και τα χαρακτηριστικά της οικογενειακού περιβάλλοντος, είναι κάποιοι ακόμη παράγοντες που συντελούν στην νόσο.
Πώς γίνεται η διάγνωση της ΝΑ;
Η διάγνωση της ΝΑ είναι δύσκολη γιατί συχνά τα άτομα που πάσχουν από αυτή, κρύβουν την νόσο. Τόσο η άρνηση, όσο και η μυστικότητα, είναι χαρακτηριστικά που συχνά συνοδεύουν και άλλα συμπτώματα της ΝΑ. Συχνά τα άτομα που πάσχουν από ΝΑ, δεν αποδέχονται ότι πάσχουν από αυτήν τη νόσο και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην ζητούν επαγγελματική βοήθεια ( άρνηση). Σε πολλές περιπτώσεις, η διάγνωση γίνεται, αφού έχουν εκδηλωθεί βιολογικές επιπλοκές στον οργανισμό και ακόμη και όταν ζητούν ιατρική βοήθεια, δεν έχουν συνειδητοποιήσει το μέγεθος του προβλήματός τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την μη έγκυρη πληροφόρηση στους ειδικούς από το ίδιο το άτομο και περαιτέρω βοήθεια από την οικογένεια για το προφίλ της νόσου τις περισσότερες φορές είναι απαραίτητη.
Τέσσερα βασικά κριτήρια υπάρχουν για την διάγνωση της Νευρικής Ανορεξίας και αυτά είναι:
1. ‘Άρνηση του ατόμου να διατηρήσει το βάρος του σώματος στο επίπεδο, ή πάνω από το επίπεδο, του ελάχιστα φυσιολογικού βάρους για την ηλικία και το ύψος του ( π.χ. απώλεια βάρους που έχει ως αποτέλεσμα τη διατήρησή του βάρους κάτω από το 85% του αναμενόμενου ή αποτυχία να έχει την αναμενόμενη αύξηση βάρους κατά την περίοδο της ανάπτυξης που έχει ως αποτέλεσμα, βάρος σώματος λιγότερο από το 85% του αναμενόμενου).
2. Έντονος φόβος του ατόμου ότι θα αυξηθεί το βάρος του ή ότι θα γίνει παχύ, ακόμη και όταν το βάρος του είναι κάτω από το κανονικό.
3. Διαταραχή του τρόπου με τον οποίο βιώνεται το βάρος ή το σχήμα, υπέρμετρη επίδραση του βάρους ή του σχήματος του σώματος στην αυτοαξιολόγηση, ή άρνηση της σοβαρότητας του υπάρχοντος χαμηλού βάρους του σώματος.
4. Σε γυναίκες μετά την εμμηναρχή, αμηνόρροια, δηλαδή απουσία τουλάχιστον τριών διαδοχικών εμμηνορρυσιακών κύκλων. ( Μια γυναίκα θεωρείται ότι έχει αμηνόρροια αν οι περίοδοι της εμφανίζονται μόνο μετά την χορήγηση ορμονών, π.χ. οιστρογόνων).
Πώς θα καταλάβω ότι έχω ΝΑ ;
Η ΝΑ αν και μπορεί να έχει ψυχολογικές και βιολογικές επιπτώσεις σε όλες τις πλευρές της ζωής του ατόμου και μπορεί να επηρεάσει ακόμη και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, δεν σημαίνει όμως ότι δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί εάν διαγνωστεί έγκαιρα.
Έτσι λοιπόν, υπάρχουν τρείς διαστάσεις που κυρίως επηρεάζονται στον ψυχολογικό τομέα. Αυτές είναι:
- Οι σκέψεις
- Τα συναισθήματα
- Η συμπεριφορά
Σκέψεις
Το άτομο όταν βλέπει τον εαυτό του στον καθρέφτη διαστρεβλώνει την πραγματικότητα και βλέπει ότι σωματικό βάρος και το σχήμα του σώματός του είναι παραπάνω/ μεγαλύτερο. Έτσι λοιπόν, γίνεται εμμονή το χάσιμο βάρους.
Συναισθήματα
Όταν το άτομο γίνεται λιπόβαρο, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη. Επίσης, γίνεται οξύθυμο, αναστατώνεται πολύ εύκολα.
Συμπεριφορά
Λόγω της εξωτερικής εικόνας, το άτομο συχνά παρουσιάζει κοινωνική απόσυρση και έχει δυσκολία στις συναναστροφές τους με άλλους ανθρώπους. Επίσης, λόγω της εξωτερικής εμφάνισης, συχνά φοράει φαρδιά ρούχα για να «καλύψει» το υπερβολικά αδύνατο σώμα.
Υπάρχουν όμως και βιολογικές επιπτώσεις, καθώς παρουσιάζεται:
- Απουσία τουλάχιστον τριών εμμηνορρυσιακών κύκλων, λόγω ορμονικών διαταραχών,
- Δυσκολία στον ύπνο κάτι το οποίο οδηγεί το άτομο σε πλήρη εξάντληση κατά την διάρκεια της ημέρας.
- Τέλος, η προσοχή και η συγκέντρωση του ατόμου μειώνεται σημαντικά.
Θεραπεία
Η θεραπευτική αντιμετώπιση της ΝΑ γίνεται με Ιατρική και Ψυχολογική παρέμβαση.
Ιατρικά: Το άτομο με την διαταραχή της ΝΑ συνήθως αν όχι πάντα, νοσηλεύεται για την ιατρική αντιμετώπιση των βιολογικών διαταραχών και άλλων συμπτωμάτων ανά περίπτωση. Όπως προαναφέρθηκε υπάρχουν ορμονικές διαταραχές, καθώς και άλλα συμπτώματα ανά περίπτωση.
Ψυχολογικά: Η Ψυχολογική κατάσταση του ατόμου με την διαταραχή της ΝΑ επηρεάζεται σημαντικά. Έτσι, η Ψυχολογική Υποστήριξη μόνο, δεν είναι πάντα αρκετή. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η παρέμβαση του Ψυχολόγου γίνεται με σκοπό την θεραπεία. Η πιο γνωστή αλλά και αποτελεσματική θεραπευτική μέθοδος που εφαρμόζεται, είναι η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (ΓΣΘ)( Cognitive Behavior Therapy/ CBT).
Τι είναι η ΓΣΘ?
Η ΓΣΘ αφορά:
- Τον τρόπο που σκέφτεται το άτομο για τον εαυτό του, τον κόσμο και τους άλλους ανθρώπους γύρω του και
- Πώς αυτά που κάνει ( η συμπεριφορά) επηρεάζει τις σκέψεις και τα συναισθήματα.
Έτσι, με την ΓΣΘ, το άτομο μπορεί να βοηθηθεί, ώστε να αλλάξει:
- τον τρόπο που σκέφτεται ( γνωσίες) και
- αυτά που κάνει ( συμπεριφορά).
Αυτές οι αλλαγές βοηθούν το άτομο να αισθάνεται καλύτερα. Σε αντίθεση με άλλες θεραπευτικές μεθόδους, η ΓΣΘ εστιάζει στο «εδώ και τώρα», σε προβλήματα και δυσκολίες, παρά στις αιτίες ή τα συμπτώματα του παρελθόντος, ψάχνει να βρει τρόπους που θα βελτιώσουν την παρούσα κατάσταση του νου.
Ποιος είναι ο μηχανισμός της ΓΣΘ?
Η ΓΣΘ μπορεί να βοηθήσει το άτομο να «τακτοποιήσει» τα προβλήματά του σπάζοντας τα σε μικρά κομμάτια. Αυτό, κάνει το άτομο να δει πιο εύκολα πώς συνδέονται μεταξύ τους αλλά και πώς το επηρεάζουν. Τα μικρά κομμάτια ή αλλιώς οι κατηγορίες από ένα πρόβλημα, είναι:
Η κατάσταση: το πρόβλημα, ένα γεγονός ή μια δύσκολη κατάσταση. Από αυτό ακολουθούν:
-
- Οι σκέψεις
- Τα συναισθήματα
- Φυσικές αισθήσεις
- Ενέργειες
Η κάθε μία από αυτές τις περιοχές μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την άλλη. Το πώς σκέφτεται τα άτομο για το πρόβλημα, μπορεί να επηρεάσει το πώς αισθάνεται φυσικά (σωματικά) και συναισθηματικά. Επίσης, μπορεί να καθορίσει την συμπεριφορά του ατόμου για το συγκεκριμένο πρόβλημα. Τέλος, παράγοντες όπως η δουλειά, οι οικογενειακές δυσκολίες και η οικονομική κατάσταση του ατόμου, είναι σημαντικοί αλλά όταν βελτιωθεί πρώτα ένας τομέας, τότε σίγουρα μπορούν να βελτιωθούν και άλλοι τομείς της ζωής του ατόμου.
*Άννα Χατζηδημητρίου, BA, MSc, CPsychol, D.CBT
Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, Μετεκπαιδευμένη στην Ψυχολογία Υγείας, www.medical-psychology.gr