Γυναίκες & καρδιαγγειακή θνησιμότητα στην Ελλάδα και την υπόλοιπη Ευρώπη

Κάτι αλλάζει, αλλά δυστυχώς προς το χειρότερο

Άρθρο του Δ. Ρίχτερ*, MD,FESC, FAHA

Είναι γνωστό ότι η Ελλάδα στο παρελθόν (πριν από 40-50 χρόνια) αποτελούσε φωτεινό παράδειγμα στην Ευρώπη για τα ελάχιστα καρδιαγγειακά συμβάντα που εμφάνιζε. Η μεσογειακή διατροφή- λιτή τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα, η έντονη σωματική άσκηση- όχι στο γυμναστήριο αλλά ως αναγκαίο μέσο επιβίωσης και η αποφυγή καπνίσματος από τις γυναίκες για κοινωνικούς λόγους είχαν κάνει την Ελλάδα ένα κράτος με άψογη καρδιαγγειακή υγεία.
Η βιομηχανική επανάσταση έφερε την καθημερινή χρήση αυτοκινήτου, τη μείωση της σωματικής εργασίας και την αύξηση της πνευματικής, την επιδείνωση της ποιότητας του φαγητού μεταβάλλοντας τη δίαιτα μας σε μία λιπαρή δίαιτα, την υιοθέτηση σημαντικών ποσοτήτων κορεσμένων λιπαρών στη διατροφή μας καθώς και το έτοιμο προκατασκευασμένο φαγητό στο τραπέζι μας. Ταυτόχρονα είχαμε σημαντική  αύξηση της ποσότητας φαγητού που καταναλώνουμε και εύκολα λοιπόν βρίσκουμε τα Ελληνόπουλα σήμερα στην τρίτη θέση πανευρωπαϊκά όσον αφορά τα ποσοστά παχυσαρκίας στις ηλικίες 7-11 ετών. Μία άλλη πλευρά της εποχής αυτής, με τις πολλαπλές κοινωνικές αλλαγές είναι η χειραφέτηση της γυναίκας με την εξίσωση των γυναικών επαγγελματικά και κοινωνικά αλλά και με ταυτόχρονη απώλεια κάποιων πλεονεκτημάτων που συνεπαγόταν η ζωή αυτή. Πολλές ώρες εργασίας, σημαντική αύξηση του ποσοστού καπνιστριών, πολλαπλοί ρόλοι ταυτόχρονα, κ.τ.λ.
Δεν προκαλεί εντύπωση λοιπόν η αλλαγή που διαπιστώνουμε στο καρδιαγγειακό προφίλ της Ελληνίδας σε μία πρόσφατη μελέτη σχετική με γεωγραφικές μεταβολές στην καρδιαγγειακή θνησιμότητα στην Ευρώπη που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα στο European Heart Journal από δεδομένα της Eurostat να μας ανησυχεί ιδιαίτερα. Είδαμε ότι οι Ελληνίδες βρίσκονται στη δεύτερη από τις πέντε κατηγορίες όσον αφορά τους καρδιαγγειακούς θανάτους στις γυναίκες ηλικίας 45-74 ετών για το έτος 2000 με συχνότητα 50-92 θανάτους ανά 100.000 κατοίκους. Αντίθετα χώρες που κάποτε έπονταν αρκετά από εμάς όσον αφορά τη καρδιαγγειακή υγεία όπως η Γαλλία ή η Ισπανία σήμερα εμφανίζουν μόνο 0-28 θανάτους ανά 100.000 άτομα.
Γιατί αυτή η διαφορά; Δεν προστατεύονται οι γυναίκες από τις ορμόνες; Ναι, προστατεύονται αλλά η προστασία αυτή που διακόπτεται απότομα από τη γυναικεία εμμηνόπαυση η οποία συνοδεύεται από αύξηση των επιπέδων χοληστερόλης και των επιπέδων αρτηριακής υπέρτασης βρίσκει τις γυναίκες απροετοίμαστες αφού απ’ ότι φαίνεται αντιμετωπίζουν λιγότερο καλά από τους άντρες τους παράγοντες κινδύνου τους.
Ακόμη, πρέπει να θυμόμαστε ότι η καρδιαγγειακή νόσος προκαλεί περισσότερο θανάτους από ότι οι επόμενες πέντε αιτίες θανάτου μαζί στο γυναικείο φύλο. Μολονότι όλες οι γυναίκες φοβούνται τον καρκίνο του μαστού και πραγματοποιούν τακτικά μαστογραφίες διατρέχουν εννιά φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από καρδιαγγειακό νόσημα παρά από καρκίνο του μαστού. Η πραγματικότητα είναι πως οι γυναίκες κινδυνεύουν εξίσου με τους άντρες να πεθάνουν από καρδιαγγειακά νοσήματα αλλά ο δικός τους κίνδυνος εμφανίζεται μία δεκαετία αργότερα από των αντρών. Ακόμη ένα άλλο πρόβλημα με τις γυναίκες είναι πως εμφανίζουν λιγότερο τυπικά  συμπτώματα από αυτά των αντρών γεγονός που μπερδεύει τόσο τις ίδιες όσο και τους γιατρούς τους ως προς την αιτία του πόνου που πολλές φορές είναι ένα άτυπο έμφραγμα του μυοκαρδίου ή μια ασταθής στηθάγχη.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (όπως βλέπετε στο γράφημα) το 2004 οι αιτίες θανάτου σε γυναίκες στην Ευρώπη ήταν οι παραπάνω με τα καρδιαγγειακά νοσήματα να βρίσκονται στην πρώτη θέση με 57%, τους καρκίνους στη δεύτερη με 17%, διάφορες αιτίες στη τρίτη θέση με 16%, τις αναπνευστικές νόσους με 6% στη τέταρτη θέση, και τα ατυχήματα και τις δηλητηριάσεις στην πέμπτη με 4% .
Μολονότι η αλλαγή του τρόπου ζωής προς το δυσμενές συνέβη ήδη για το γυναικείο φύλο, αυτό που χαρακτηρίζει τα έξυπνα και προσαρμοστικά είδη στη φύση είναι η υιοθέτηση έξυπνων συνηθειών που τα κάνουν να ζουν παραπάνω και καλύτερα και η αποφυγή άλλων που είναι αρκετά βλαβερά ώστε να τα εξολοθρεύουν.
Οι γυναίκες, που από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, βρίσκουν λύσεις στα δύσκολα προβλήματα και ομορφαίνουν τον κόσμο αυτό με τη φαντασία και τη δημιουργικότητα τους πρέπει να αντιστρέψουν το αρνητικό γι αυτές καρδιαγγειακό κλίμα που υπάρχει με λίγες απλές πράξεις που θα δώσουν χρόνια και ευτυχία τόσο σε αυτές όσο και σε όσους βρίσκονται δίπλα τους:

1.    Διακόψτε το κάπνισμα και αν δεν το έχετε αρχίσει να επιβραβεύεται τον εαυτό σας τακτικά για αυτό.
2.    Προσέξτε το βάρος σας και τη περιφέρεια μέσης σας. Δεν αφορά μόνο τη γοητεία σας αλλά και τη ζωή σας.
3.    Περπατάτε τουλάχιστον 45’ ημερησίως με σχετικά ταχύ βήμα.
4.    Μετράτε μετά την εμμηνόπαυση τακτικά τα λιπίδια, το σάκχαρο και την αρτηριακή σας πίεση.

Η πρόωρη διάγνωση τυχόν ανωμαλιών και η θεραπεία τους σώζει ζωές.

*Δ. Ρίχτερ, MD,FESC, FAHA
Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής Ευρωκλινικής Αθηνών, Πρόεδρος Ομάδας Εργασίας Πρόληψης Στεφανιαίας Νόσου της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας.