Σκιάθος: Στη σκιά των πεύκων και στα ρόδινα ακρογιάλια του Παπαδιαμάντη

Συντάχθηκε απο τον/την webgf στην κατηγορία 06/08/13. Δημοσιεύτηκε στις Γευστικά ταξίδια

Η Σκιάθος, η σκιά, και η κατάληξη – θος θεωρείται πρωτοελληνική, σημαίνει τόπος και χρησιμοποιείται σε πολλά ελληνικά τοπωνύμια όπως Όλυνθος, Κόρινθος, Αμάρυνθος, μόλις 46 τετραγωνικά χιλιόμετρα, τόσο όμορφη με τις αποχρώσεις του πράσινου, χάρη στα πεύκα της αλλά και του γαλάζιου, χάρη στα γκρι βότσαλα και την ασημένια της άμμο. Το φως εδώ αγαπά τις παραλίες και δημιουργεί μοναδικά χρώματα με τις αντανακλάσεις του στις ακτές της.

Η φυσική της ομορφιά συνδέεται με μια όχι και τόσο φανερή όψη της, αλλά διάχυτη παντού, αυτή της κατάνυξης, της αυθεντικής θρησκευτικότητας, Θρησκευτικότητα που πηγάζει αφενός από το όνομά της, που για κάποιους σημαίνει στη σκιά του Άθω, αφετέρου από τις ιστορίες του γιού του Παπά Διαμαντή, του Αλέξανδρου και του ανιψιού του, του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη. Από ιστορίες που έχουν πάντα κάποια φανερή ή κρυμμένη αναφορά στη θεία αλήθεια, μια λιτή αναφορά σε γιορτές της Χριστιανοσύνης και πάντα στη συγχώρεση και τη λύτρωση στην αδέκαστη θεία δίκη που αποδίδει δικαιοσύνη αλλά δεν καταδικάζει, δεν κρίνει και σιωπηλά αποδέχεται (φόνισσα, αλιβάνιστος, φτωχός άγιος, ο αμερικάνος κλπ) .
Τι να σκεφτεί κανείς για την κουζίνα της Σκιάθου που εκ πρώτης η ομορφιά της συνδέεται με την τουριστική της ταυτότητα; Πώς συνδυάζεται αυτός ο κοσμοπολίτικος χαρακτήρας με τον εγκόσμιο, καθημερινό ασκητισμό λόγω της μυσταγωγίας αλλά και της σκληρής ζωής, όπως αυτής στο Κάστρο, της λιτής διαβίωσης, σε αντίθεση με την πλούσια ομορφιά του νησιού. Και πώς αυτές οι εικόνες μεταφέρονται σήμερα στην κοσμοπλημμύρα από όλες τις άκρες της γης, που αναπόφευκτα περιλαμβάνει το ‘’εύκολο’’ φαγητό… Τι θα έτρωγε κανείς ή τι θα ήθελε να φάει μετά από αυτό τον πρόλογο, που να συνδέεται με τον αυθεντικό χαρακτήρα του νησιού…
Σίγουρα θα σκέφτεται το κρασί. Παρά το γεγονός ότι το σκιαθίτικο κρασί είναι γνωστό από την αρχαιότητα, όπως και αυτό της Σκοπέλου (Πεπηράνθου), λίγοι αμπελώνες υπάρχουν στο νησί, λόγω της καταστροφής τους από φυλλοξήρα τη δεκαετία του ‘50 και την ενασχόληση των κατοίκων με τον τουρισμό. Σε πλαγιές, τούς βλέπεις να εκτείνονται, καθώς πλησιάζεις στην Ιερά Μονή της Ευαγγελίστριας, που μέχρι πρότινος κατοικούνταν από αρκετούς ηγούμενους. Εκεί παράγεται ο ‘’αλυπιακός’’ οίνος, μοσχάτος, ερυθρός οίνος, από ντόπιες ποικιλίες που σώθηκαν από πυρκαγιές χρησιμοποιώντας μεταξύ άλλων και άγρια αμπέλια αναρριχόμενα που ευδοκιμούσαν σε ρεματιές.
Το κρασί αυτό θεωρείται συλλεκτικό για τις κάβες αυτών που ξέρουν να πίνουν. Το όνομά του κατά μία εκδοχή προέρχεται από το α-λύπη γιατί διώχνει τις λύπες, αλλά σύμφωνα με άλλες πηγές οφείλει το όνομά του το στον τέταρτο ηγούμενό της Μονής Αλύπιο . Άλλωστε ο Αλύπιος ήταν πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης στο δεύτερο μισό του 2ου αιώνα μ.Χ.
Εκτός από το εξαιρετικό αυτό κρασί στη μονή μπορεί κανείς να βρει λικέρ, τσίπουρο και μέλι, ποτά, μυρωδικά/βότανα συντηρημένα σε ξύδι.
Σίγουρα στη Σκιάθο μπορεί κανείς να βρει φρέσκο ψάρι. Οι σκιαθίτες ασχολούνταν πάντα με τη ναυτιλία και φημίζονταν για τη ναυπηγική τους. Στις αρχές του 18ου αιώνα, άρχισαν να ναυπηγούν τα δικά τους καράβια στον όρμο της Κεχριάς και να κάνουν εμπόριο και μεταφορές στα κοντινά μέρη, αλλά και μέχρι την Αίγυπτο και τη Μαύρη Θάλασσα. Καΐκια έφτιαχναν από τους πολλούς πευκώνες του νησιού σε μεγάλους και πολλούς ταρσανάδες κυρίως στο νότιο, απάνεμο τμήμα του νησιού, ενώ σήμερα χρησιμοποιούνται πολλά καΐκια για τουριστικές περιηγήσεις στις παραλίες του νησιού. ’’Πόσα δάση αγριοξύλων μεταμορφώθησαν ενταύθα, από αμνημονεύτων χρόνων, εις σκάφας με κατάρτια υψηλά, με μυριάδες οργυιών σχοινίων και πανιών και πόσαι τοιαύται σκάφαι θα εκοιμώντο τώρα τον αιώνιον ύπνον εις τα βάθη της Μεσογείου ή του Ευξείνου (Ολόγυρα στη Λίμνη, Α. Παπαδιαμάντης)’’. Ψάρια και θαλασσινά, μπορεί λοιπόν κανείς να βρει στη Σκιάθο σε ποικιλία, στους βραχώδεις κόλπους και στα μικρά νησιά τριγύρω. Ψαρότοποι, όπως μας λέει ο Γιάννης Ζαφείρας, επαγγελματίας ψαράς, θεωρούνται η περιοχή έξω από τα Λαλάρια ή αυτές γύρω από τα μικρά νησάκια, στον Τσουγκριά ή στο Κάστρο. Αφρόψαρα για σούπες και ψητά, πετρόψαρα για τηγάνι, θαλασσινά όπως θράψαλα, καραβίδες, γαρίδες και αστακοί μέχρι ταπεινές πεταλίδες και στρείδια να λιάζονται στις κουπαστές. Μαγειρεύονται με διάφορους τρόπους, αλλά βρίσκουμε κυρίως μύδια με σπανάκι, καραβίδες με κολοκύθια και ντομάτα, καραβίδες με κουκιά, αστακό με χόρτα, …Θαλασσινά που συνοδεύονται με λαχανικά και χόρτα, όπως επίσης με όσπρια ή/και διάφορες σάλτσες, όλες ιδιαίτερες χάρη στα μυρωδικά που περιέχουν, με συχνό πρωταγωνιστή το μάραθο που βρίσκεται σε αφθονία στο νησί. Υπάρχει επίσης και παραλία που λέγεται Μάραθα στο νότιο τμήμα του νησιού, ενώ πράσινες με ‘’μάραθο’’ μπορούν να γίνουν και οι ελιές που παράγονται στη Σκιάθο. Πραγματικά εύγεστα είναι τα άγρια χόρτα στη Σκιάθο που ταιριάζουν πολύ με τα θαλασσινά. Έτσι η γη και η θάλασσα προσφέρουν η κάθε μία το μερτικό της στο τραπέζι. Σέσκουλα, λάπαθα και καυκαλήθρες μαγειρεύονται μαζί σε μοναδικούς συνδυασμούς. Χόρτα που βρίσκει κανείς στη Σκιάθο και ίσως αναγνωρίσει ανεβαίνοντας στο μονοπάτι για το Κάστρο, σε αυτό το επιβλητικό, άγονο τοπίο ή ακολουθώντας κάποια από τις 25 πεζοπορικές διαδρομές του νησιού3, που αξίζει κανείς να εξερευνήσει ταξιδεύοντας στο χρόνο. Αυτά τα χόρτα ονομάζονται και άγρια λάχανα.
Αφού υπάρχουν χόρτα θα υπάρχουν και χορτόπιτες με παραδοσιακό φύλλο. Επίσης η σκοπελίτικη πίτα απαντάται και στη Σκιάθο, η γνωστή στριφτή πίτα που γίνεται στο τηγάνι, η αυθεντική χρησιμοποιώντας τοπικό ελαιόλαδο και έχει γέμιση κατσικίσιου τυριού ‘’φέτα’’ που καταλήγει σε μία ομοιόμορφη κρέμα, τυλιγμένη σε τραγανό λεπτό φύλλο.
Στη Σκιάθο υπάρχουν και λιγότερο γνωστά προϊόντα όπως τα δαμάσκηνα, πιο συχνά απαντώμενα στη Σκόπελο που χρησιμοποιούνται φρέσκα ή ξερά στη μαγειρική. Τα κίτρινα δαμάσκηνα τα χρησιμοποιούν οι Σκοπελίτες κυρίως για το Γλυκό ” Αυγάτο” και για μαρμελάδες.
Αφού περάσαμε στα γλυκά και πιστοί στο λιτό ύφος του νησιού μιας άλλης εποχής μπορεί κανείς να δοκιμάσει τα αμυγδαλωτά, το τοπικό γλυκό του κουταλιού που γίνεται με αμύγδαλα, το «άσπρο». Επίσης υπάρχει το αμυγδαλοζούμι, ρόφημα γευστικότατο με βάση το αμύγδαλο με ροδόνερο που σερβίρεται σε γάμους ή αρραβώνες ή φτιάχνεται σε μέρες νηστείας.. Γλυκό του γάμου θεωρούνται και τα περίφημα χαμαλιά ή χαϊμαλιά που είναι τυλιχτό γλυκό σε φύλο με καρύδια και τοπικό μέλι από τους πευκώνες του νησιού που τηγανίζεται και πασπαλίζεται με άχνη. Τέλος κλασσική επιλογή αποτελεί η κυδωνόπαστα.
Τα τοπικά αυτά γλυκά αυτά τα παρασκευάζει ο Σύλλογος Γυναικών Σκιάθου, στο μικρό δημοτικό περίπτερο στο παλιό λιμάνι, και επιλεγμένα ζαχαροπλαστεία.
Tέλος τα σκιαθώτικα κουκουνάρια, σύμφωνα με το ρεπορτάζ της Ελένης Νικολούλια φιλοδοξούν να γίνουν ΠΟΠ, που το ευχόμαστε, ώστε να γράψουμε ένα αφιέρωμα αποκλειστικά γι’αυτά.
Στη σκιά των πεύκων, στη λίμνη πίσω τους που χωρίζει ξηρά από θάλασσα σύμφωνα με τον Α. Παπαδιαμάντη, στο κάστρο μιας παλαιότερης εποχής που ήταν οχυρό και βράχος πολιορκίας, στον απόηχο των επισκεπτών στο νησί και στη ραγδαία ανάπτυξή του, καλείται κάποιος να συνδέσει δύο κόσμους, ανακαλύπτοντας και τις τοπικές νοστιμιές.
Επιμέλεια: Κους-κους

Πηγές